Die Maruh en Di Mare

Auteur: Cees Meijer

Ooit, heel lang geleden was het in en rond het Leidse woest en ledig. De stad bestond nog niet. Wel leefde er omstreeks 860 een bescheiden gemeenschap van boeren en vissers op de hoge gronden in de toenmalige nederzetting Leithon, wat ‘drie wateren’ betekent zegt men: bedoeld werden de Rijn, de Vliet en de Mare.

 

Jawel de Mare! Die naam kennen we wel: Rumor di Mare. Ja, zeggen jullie dan, maar dat is toch de zee, di(e) Mare? Klopt, ook dat is ie. Maar zoals Duitsers See tegen een meer zeggen (en andersom), hebben Leienaren het over de Maruh als ze dat kleine pestriviertje bedoelen. Een soort grootheidswaan, zouden kwade tongen kunnen beweren.

Veenrivier

De Mare is een voormalige veenrivier en aftakking van de Oude Rijn tussen de plaats in Leiden waar de Oude en de Nieuwe Rijn samenkomen en de Kagerplassen bij Warmond. Daar heet het De Leede. Ten behoeve van de trekvaart naar Haarlem is het riviertje gekanaliseerd. Het gedeelte tussen Leidse singels en de Kagerplassen wordt nu Haarlemmertrekvaart genoemd.

Miskleunen

Binnen de singels was het riviertje al eerder gekanaliseerd. Het gedeelte tussen de Rijn en de Oude Vest (de Lange Mare en de Stille Mare) werd in 1953 gedempt. In de Korte Mare, tussen de Oude Vest en de Maresingel stroomt nog wel water, maar doorgaand waterverkeer is niet meer mogelijk, omdat er nu een duiker ligt onder de in 1964 gedempte Langegracht. Gelukkig is er weer een trend om dit soort miskleunen te herstellen. Al eerder is de Rijn en Schiekade weer opengegraven en in oude glorie teruggebracht. En dat moet ook wel, want door klimaatverandering kunnen we in de toekomst steeds heviger regenbuien verwachten en dat water moet wel ergens heen. Dus heb je voldoende afvoercapaciteit nodig.

Op de plek langs de Maresingel waar men via of langs de Mare de stad in of uit kon gaan stond tot 1864 de Marepoort. Ook die is met weinig gevoel van de kaart geveegd.

Diverse benamingen

In Leiden en omgeving herinneren diverse benamingen en landschapselementen aan de voormalige rivier: We hebben de Lange Mare, Korte Mare, Holle Mare, Nieuwe Mare, Stille Mare, Maresingel (het water) en de Maresingel (de weg bij de Maresingel), Maredijk, Groene Maredijk, Maredijkhofje, Maredijksepolderpad, Marendorpse Dwarsstraat, Marepoortkade, Maredorp (een buurt in de Leidse binnenstad ten oosten van de Mare), de voormalige Marepoort, café Den Ouden Maerenpoort, de Marepoortsbrug, de Marekerk gelegen aan de Lange Mare en natuurlijk Rumor di Mare.

Marekerk ken niet door de Marepoort

Volgens oudgedienden werd ons koor ooit opgericht onder de naam Rumor in Casa (herrie in de tent). Een aantal jaren later heeft het toenmalige bestuur de naam Jantjes van Leiden voorgesteld. Dit was niet alleen de naam van de Leidse Jan Beukelsz. Deze Jan van Leijden was de  “koning” van de Wederdopers in Münster, met wie het slecht afliep, want na een pijnlijke marteldood werd zijn levenloze lichaam, als voer voor de kraaien, in een kooi aan de kerktoren gehangen. De Leienaren noemden ook de leerlingen van de ‘Kweekschool der Zeevaart’ Jantjes van Leiden. Tijdens de Algemene ledenvergadering, waar over de naam werd gestemd, kwam toen ‘out of the blue’ Rumor di Mare als tussenvoorstel.

En omdat je het echte Lêtse Maruh ook kunt lezen als Mare, zal ik maar zeggen, is het deze naam geworden. Dus Rumor di Mare is het geluid van een veenrivier… Of de zee, als jullie dat willen.

Er is zelfs een Leids gezegde: de Marekerk ken ook niet door de Marepoort: soms is iets onmogelijk. Wellicht kent dit gezegde nog bijbelse gronden, iets met kamelen en het oog van de naald.

Bron:  Wikipedia, Geschiedenis van een Hollandse Stad, Vereniging Jan van Hout, De Leidse Canon, Frits van der Mark, enz. enz.