Roll, Alabama, roll

Sinds november 2011 is Harm Huson dirigent van Zeemanskoor Rumor di Mare. Naast dirigent van ons koor werkt Harm als zangdocent en uitvoerend zanger. Harm studeerde als countertenor klassiek zang aan het Koninklijk Conservatorium van Den Haag. Naast muziek heeft Harm ook interesse voor (muziek)theater en volgde daarom ook de acteeropleiding bij Acteer Studio Den Haag. Als privédocent geeft hij zangles aan individuele leerlingen en geeft daarnaast geregeld stemles voor groepen aan zangers en acteurs.

Een shanty over een oorlogsschip

Bij de meeste shanties uit ons liedboek is de tekst niet erg concreet of bij elkaar gefantaseerd. Een uitzondering vinden we bij Roll, Alabama, Roll. De tekst vertelt het waargebeurde verhaal over het korte leven van oorlogsschip de Alabama dat een sleutelrol heeft gespeeld in de Amerikaanse Burgeroorlog. Er is veel over de geschiedenis van dit beruchte schip bekend. Hieronder het volledige verhaal met een aantal bijzondere details.

Soort:                                     Haalshanty
Traditioneel:                           ja
Schrijver/componist:               –
Voorzang/samenzang:           voorzang

Omschrijving tekst en eventuele vertaling:

Het lied vertelt het waargebeurde verhaal van het Amerikaanse oorlogsschip de Alabama.

StanHugill geeft in zijn Shanties from the Seven Seas een versie van negen coupletten en merkt het lied aan als een haalshanty. Hij kreeg de tekst in 1925 van een oudere vrouw uit Ginsbore, Nieuw Zeeland wier echtgenoot zeeman was geweest op de Alabama. Er bestaat een Afro Amerikaans volksliedje dat gerelateerd is: Roll, Jimmy Jenkins, Roll.

Roll, Alabama, Roll is waarschijnlijk afgeleid van een gedicht of lied waarvan de oorsprong niet bekend is. Het telt maar liefst 19 coupletten (zie tekst) en is, afgaande op een tekstregel als The Kearsarge won – Alabama so brave, vermoedelijk afkomstig uit de Zuidelijke Staten.

De zes coupletten die Rumor di Mare zingt (zie liedboek nr. 38) zijn een selectie uit de versie in Shanties from the Seven Seas.

Achtergrond & verklaring

De Alabama werd gebouwd in Engeland met de Geconfedereerde (Zuidelijke) Staten van Amerika als geheime opdrachtgever. Deze waren sinds 1861 in oorlog met de Noordelijke Staten van Amerika, ook wel de Unie genoemd. De Amerikaanse Burgeroorlog duurde vier jaar, er vonden zware veldslagen plaats en er vielen naar schatting 620.000 doden.

Ook op zee werd strijd gevoerd. In juli 1862 kreeg kapitein Raphael Semmes van de Zuidelijke staten de opdracht om zich in Liverpool te melden. Hij zou het commando krijgen over de Alabama. Het 1050 ton zware houten schip, dat zowel door wind als stoom werd voortgedreven, verliet Engeland vermomd als vrachtschip. Op zee ontmoette het bevoorradingsschepen en werd ze uitgerust als oorlogsschip. De zeiltuigage was van groot belang, het schip zou lang op zee verblijven en dus met weinig brandstof toe moeten komen.

Vanaf juli 1862 voer de Alabama over de Atlantische oceaan en door het Caribische gebied. Ze overviel dat jaar 25 schepen van de Noordelijke Staten, de meeste werden in brand geschoten.

In 1863 deed de Alabama ook Kaapstad aan, waar in de Tafelbaai het Federale schip Sea Bride werd overvallen. De bemanning hield er vervolgens een groot feest op het strand, waarbij buitgemaakte spullen werden weggegeven. Met enige waarschijnlijkheid bestaat er een traditioneel Afrikaans lied dat hieraan refereert. In een liedboek van de Afrikaanse Scouts staat de tekst van Die Alibama, (direct na die van het lied Sarie Marais). Het eerste couplet luidt:

Daar kom die Alibama,
Die Alibama die kom oor die see
Daar kom die Alibama,
Die Alibama die kom oor die see.

Gedurende het jaar 1863 voer de Alabama vooral over de Zuidelijke Atlantische oceaan en de Indische oceaan. Hier maakte zij zich meester van maar liefst 40 schepen, waarvan de meeste werden vernietigd. Hiermee bracht ze een enorme schade toe aan de handel over zee van de Noordelijke staten.

Begin 1864 lukte het slechts een aantal schepen te overvallen, het schip was ernstig aan revisie toe. Kapitein Semmes bracht het schip naar Cherbourg, Frankrijk, voor reparatie. Op 11 juni arriveerde de Alabama in Cherbourg waar toestemming werd gevraagd om te dokken. Drie dagen later kwam de USS Kearsage, een oorlogsschip van de Unie dat de CSS Alabama achtervolgde, voor de kust van Cherbourg aan en bleef daar rondvaren.

Op 19 juni voer de Alabama uit om de Kearsage te ontmoeten. De Alabama opende het vuur terwijl de Kearsarge geduldig wachtte tot zijn tegenstander op minder dan 900 meter afstand was. Volgens overlevenden voeren de twee schepen met tegengestelde koers om elkaar heen, terwijl de commandanten probeerden de boeg van de tegenstander te kruisen en zwaar vuur te geven. Deze slag wordt wel gezien als de meest memorabele nautische actie van de Amerikaanse Burgeroorlog.

De strijd verliep al snel in het nadeel van de Alabama. Door de lange tijd op zee was de kwaliteit van het kruit achteruit gegaan. De Kearsage profiteerde van een extra bepantsering die kort van te voren op de Azoren was aangebracht. Deze bestond uit een ankerketting die in lussen over de reling hing en zo de romp enigszins tegen granaten beschermde. Binnen het uur was de Alabama zinkende. De meeste opvarenden werden gered door de Kearsarge, Semmes en 41 anderen werden door het Britse jacht Deerhound opgepikt en ontsnapten naar Engeland.

Gedurende haar tweejarige carrière als kaper van handelsschepen, is het de Alabama gelukt om enorme wanorde en verwoesting onder de handelsvaart van de Unie te veroorzaken. De Alabama maakte in het totaal zeven reizen, zij was van de 657 dagen 534 op zee en bezocht geen enkele thuishaven. Zij veroverde of stak 65 schepen van de Unie in brand, nam meer dan 2000 zeelui gevangen zonder het verlies van hetzij gevangenen of eigen bemanning.

In 1984 werd door de Franse marine het wrak van de Alabama ontdekt voor de kust van Cherbourg op 60 meter diepte. Na het sluiten van overeenkomsten (het schip ligt in Franse territoriale wateren) en het binnenhalen van geld, kon het onderzoek worden gestart. Er werden circa 300 artefacten opgedoken waaronder de scheepsbel en een van de kanonnen.

Uiteraard is er nog veel meer over het schip te vertellen. Er zijn verschillende boeken over geschreven, één ervan kwam ik laatst bij De Slegte tegen. Omdat m’n boekenkast al zo uitpuilt, heb ik het niet gekocht maar het was wel de aanleiding om aan dit stukje te beginnen.

Roll, Alabama, Roll!

In eighteen-hundred and sixty-one,
Roll, Alabama, roll!
This ship’s building was begun,
Oh, roll, Alabama, roll!

When the Alabama’s keel was laid,
It was laid in the yard of Jonathan Laird.

It was laid in the yard of Jonathan Laird;
It was laid in the town of Birkenhead.

At first she was called “the Two-Ninety-Two,”
For the merchants of the city of Liverpool

Put up the money to build the ship
In hopes of driving commerce from the sea.

Down the Mersey ways she rolled then;
Liverpool fitted her with guns and men.

Down the Mersey she rolled one day,
And across the Western she plowed her way.

From the Western Isles she sailed forth,
To destroy the commerce of the North.

To fight the North Semmes did employ
Ev’ry method to kill and destroy.

The Alabama sailed for two whole years,
Took sixty-five ships in her career.

With British guns, oh, she was stocked;
She sailed from Fayal; in Cherbourg she docked.

To Cherbourg port she sailed one day
To take her count of prize money.

But off Cherbourg the Kearsarge lay tight,
With Cap’n Winslow spoilin’ for a fight.

The Kearsarge with Winslow was waiting there,
And Semmes challenged them to fight at sea.

Many a sailor lad foresaw his doom,
When the Kearsarge, it hove in view.

‘Twas a ball from the forward pivot that day,
Shot the Alabama’s steerin’ gear away.

‘Twas outside the three-mile limit they fought,
And Semmes escaped on a fine British yacht.

On June nineteenth, eighteen sixty-four,
They sent the Alabama to the cold ocean floor.

The Kearsarge won; the Alabama so brave
Sank to the bottom, to a watery grave.